Hướng dẫn chi tiết cách Dọn dẹp và Chống phân mảnh ổ đĩa Windows (Disk Cleanup & Defragment) để tăng tốc PC

Máy tính Windows của bạn chạy chậm dần theo thời gian? Ổ cứng báo đầy dung lượng dù không cài thêm nhiều phần mềm? Đừng vội nghĩ đến việc nâng cấp phần cứng hay cài lại Win. Hai công cụ hệ thống Windows cơ bản là Disk Cleanup và Disk Defragment (nay là Optimize Drives) có thể giúp bạn giải quyết vấn đề này hiệu quả. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách sử dụng chúng để dọn dẹp và chống phân mảnh ổ đĩa, khôi phục hiệu năng cho máy tính.

Việc sử dụng các công cụ hệ thống Windows này không hề phức tạp nhưng mang lại lợi ích đáng kể. Chúng giúp loại bỏ các tập tin rác không cần thiết và sắp xếp lại dữ liệu trên ổ cứng, đặc biệt là ổ HDD truyền thống, giúp hệ thống truy xuất dữ liệu nhanh hơn.

Nội dung chính

1. Disk Cleanup: Công cụ dọn dẹp ổ đĩa hiệu quả

Disk Cleanup là tiện ích tích hợp sẵn trong Windows, có nhiệm vụ quét và xóa các tập tin không còn sử dụng trên ổ cứng, giúp giải phóng dung lượng lưu trữ.

Tại sao nên sử dụng Disk Cleanup?

Giải phóng dung lượng: Xóa các file tạm, bộ nhớ cache, file trong thùng rác, các bản cập nhật Windows cũ… có thể chiếm hàng GB dung lượng.
Cải thiện hiệu suất: Khi ổ cứng (đặc biệt là ổ cài hệ điều hành – thường là ổ C:) gần đầy, hiệu suất hệ thống có thể bị ảnh hưởng. Dọn dẹp giúp tạo không gian trống cần thiết.
Dễ sử dụng: Giao diện trực quan, dễ dàng thực hiện chỉ với vài cú nhấp chuột.

Cách sử dụng Disk Cleanup:

Nhấn tổ hợp phím Windows + R để mở hộp thoại Run.
Gõ cleanmgr và nhấn Enter.
Nếu có nhiều ổ đĩa, bạn sẽ được yêu cầu chọn ổ đĩa muốn dọn dẹp (thường là ổ C:). Nhấn OK.
Công cụ sẽ quét và tính toán dung lượng có thể giải phóng.
Trong cửa sổ Disk Cleanup hiện ra, đánh dấu vào các loại file bạn muốn xóa (Temporary Internet Files, Recycle Bin, Temporary files, Thumbnails…).
Để dọn dẹp sâu hơn các file hệ thống (như các bản cập nhật Windows cũ), nhấp vào nút “Clean up system files”. Công cụ sẽ quét lại và hiển thị thêm các tùy chọn. [Gợi ý: Chèn ảnh chụp màn hình cửa sổ Disk Cleanup với các tùy chọn tại đây]
Sau khi chọn xong, nhấn OK và xác nhận việc xóa file.

Lưu ý: Trong các phiên bản Windows 10 và 11, Microsoft cũng giới thiệu tính năng Storage Sense (trong Settings > System > Storage) có thể tự động dọn dẹp file rác. Tuy nhiên, Disk Cleanup vẫn là một công cụ thủ công mạnh mẽ khi bạn muốn kiểm soát trực tiếp quá trình.

2. Disk Defragment and Optimize Drives: Chống phân mảnh và tối ưu hóa ổ đĩa

Phân mảnh ổ đĩa xảy ra khi các phần của một tập tin bị lưu trữ ở nhiều vị trí khác nhau trên ổ cứng vật lý (chủ yếu là HDD). Điều này khiến đầu đọc/ghi phải di chuyển nhiều hơn để truy cập toàn bộ file, làm giảm tốc độ đọc/ghi. Công cụ Disk Defragment and Optimize Drives giúp giải quyết vấn đề này.

Tại sao cần chống phân mảnh và tối ưu hóa?

Tăng tốc độ truy xuất (HDD): Trên ổ cứng cơ (HDD), việc chống phân mảnh giúp sắp xếp lại dữ liệu liền mạch, giảm thời gian tìm kiếm và đọc file, làm máy tính khởi động và mở ứng dụng nhanh hơn.
Bảo trì cho SSD: Đối với ổ cứng thể rắn (SSD), công cụ này không thực hiện chống phân mảnh theo cách truyền thống (vì không cần thiết và có thể làm giảm tuổi thọ SSD). Thay vào đó, nó thực hiện lệnh TRIM, giúp hệ điều hành thông báo cho SSD biết những khối dữ liệu nào không còn được sử dụng và có thể xóa đi, duy trì hiệu suất ghi của SSD. Tìm hiểu thêm về TRIM trên tài liệu của Microsoft.
Hoạt động tự động: Windows thường tự động lên lịch chạy tối ưu hóa ổ đĩa định kỳ (thường là hàng tuần).

Cách sử dụng Disk Defragment and Optimize Drives:

Mở Start Menu, gõ “Defragment” hoặc “Optimize Drives” và chọn “Defragment and Optimize Drives”.
Cửa sổ Optimize Drives sẽ hiện ra, liệt kê các ổ đĩa của bạn cùng trạng thái phân mảnh (đối với HDD) hoặc lần tối ưu hóa cuối cùng (đối với SSD). [Gợi ý: Chèn ảnh chụp màn hình cửa sổ Optimize Drives tại đây]
Chọn ổ đĩa bạn muốn kiểm tra hoặc tối ưu hóa.
Nhấp vào nút “Analyze” để kiểm tra mức độ phân mảnh (chủ yếu cho HDD).
Nhấp vào nút “Optimize” để Windows thực hiện chống phân mảnh (HDD) hoặc gửi lệnh TRIM (SSD).
Bạn cũng có thể kiểm tra hoặc thay đổi lịch trình tối ưu hóa tự động trong mục “Scheduled optimization”.

Quan trọng: Bạn không cần phải chống phân mảnh ổ SSD theo cách thủ công thường xuyên. Hãy để Windows tự động quản lý việc tối ưu hóa SSD thông qua lệnh TRIM. Việc cố gắng “chống phân mảnh” SSD như HDD là không cần thiết và có thể gây hại.

3. Khi nào và Bao lâu nên sử dụng các công cụ này?

Disk Cleanup: Nên chạy thủ công khoảng một tháng một lần, hoặc bất cứ khi nào bạn thấy ổ C: sắp đầy hoặc máy tính có vẻ chậm chạp. Nếu sử dụng Storage Sense, bạn có thể ít cần chạy thủ công hơn.
Optimize Drives: Với lịch trình tự động mặc định của Windows, bạn thường không cần can thiệp nhiều. Tuy nhiên, bạn có thể kiểm tra thủ công vài tháng một lần, đặc biệt nếu bạn làm việc nhiều với các file lớn trên ổ HDD.

Kết luận

Disk Cleanup và Optimize Drives là hai công cụ hệ thống Windows mạnh mẽ và miễn phí giúp duy trì hiệu suất và giải phóng dung lượng cho máy tính của bạn. Bằng cách hiểu rõ và sử dụng định kỳ các công cụ dọn dẹp và chống phân mảnh ổ đĩa này, bạn có thể giữ cho hệ thống Windows hoạt động mượt mà hơn mà không cần tốn kém chi phí. Hãy thử áp dụng ngay các bước trên và đừng quên tham khảo thêm các thủ thuật tăng tốc Windows 11 khác trên blog của chúng tôi!